Z informacji zamieszczonej w wykazie prac legislacyjnych rządu wynika, że w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej trwają prace nad nowelizacją ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, która reguluje funkcjonowanie programu "Rodzina 500 plus".

Obecnie obsługą programu zajmują się samorządy, czyli wójt, burmistrz lub prezydent miasta, a w sprawach wymagających decyzji i rozstrzygnięć związanych z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego – wojewoda.

Zgodnie z projektem zadania te przejąłby Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W regulacji zapisano, że sprawy dotyczące prawa do świadczenia wychowawczego za okresy sprzed 1 stycznia 2022 r. nadal będą realizowane, do zakończenia postępowania, przez dotychczasowe organy. Będą one również kontynuować wypłacanie świadczeń wychowawczych przyznanych przed 1 stycznia 2022 r. do końca okresu, na jaki zostały przyznane, czyli do 31 maja 2022 r. w okresie styczeń – maj 2022 r.

Od 1 stycznia 2022 r. ZUS będzie wypłacał na bieżąco przyznawane przez siebie świadczenia wychowawcze oraz będzie od 1 lutego 2022 r. przyjmować wnioski na kolejny okres rozpoczynający się 1 czerwca 2022 r.

Zgodnie z obecnymi przepisami, aby otrzymać 500 plus należy co roku składać wniosek na nowy okres świadczeniowy. Ustawa dopuszcza możliwość składania wniosków w różnych formach, m.in. w formie papierowej, a wypłata świadczenia może następować za pośrednictwem poczty, wypłaty gotówkowej lub przekazu bankowego.

Projekt zakłada wykorzystanie wyłącznie elektronicznych kanałów składania wniosków i wypłatę świadczeń jedynie w formie bezgotówkowej.

Regulacja przewiduje także odejście (od 2023 r.) od corocznego składania wniosków i automatyczne odnawianie prawa do świadczenia na kolejny okres rozliczeniowy.

Proponowane rozwiązanie – jak uzasadniają wnioskodawcy – ma na celu optymalizację procesu przyznawania i obsługi świadczenia, a tym samym redukcję kosztów jego obsługi. Dodatkowo ma ograniczać ryzyko zarażenia COVID-19, m.in. dzięki eliminacji bezpośrednich kontaktów z innymi osobami przy osobistym składaniu wniosków.

Koszty obsługi świadczenia wychowawczego określone są ustawowo jako procent od kwoty wypłaconych świadczeń. Autorzy projektu zwracają uwagę, że proponowane określenie kosztów obsługi jako 0,1 proc. kwoty przeznaczonej na wypłatę świadczeń wychowawczych stanowić będzie wielokrotną oszczędność względem dotychczasowych regulacji.

Resort szacuje, że w okresie 2022–2032 łączne koszty obsługi wyniosą ok. 427 mln zł, co oznacza oszczędności dla budżetu państwa na poziomie ok. 3,1 mld zł w okresie 10 lat.

Z kolei – jak wynika z analizy Krajowej Rady RIO – w czteroletnim okresie obowiązywania programu "Rodzina 500 plus" dochody ogółem samorządów wzrosły o 30,3 proc., tj. o 64,8 mld zł. Bez udziału dotacji na świadczenie wychowawcze dochody w tym okresie wzrosłyby o 26,2 proc., tj. o 51,3 mld zł.

Projektowana ustawa zakłada również modyfikację w zakresie przyznawania świadczenia wychowawczego w sprawach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w taki sposób, że świadczenie to przysługiwać będzie w Polsce w pełnej wysokości niezależnie od ustalenia pierwszeństwa w wypłacie świadczeń w innym kraju. Rozwiązanie to dąży do zapewnienia osobom migrującym największej korzyści w zakresie uprawnień do świadczeń spośród oferowanych przez system rozporządzenia unijnego i przez ustawodawstwo krajowe.

Wzrost wydatków na świadczenia wychowawcze związany z przyznawaniem świadczeń w pełnej wysokości w ramach przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wyniesie ok. 174 mln zł w okresie 2022–2032.

Obecnie z programu "Rodzina 500 plus" korzysta ponad 6,5 mln dzieci. Z danych MRiPS wynika, że od momentu uruchomienia na program wydatkowano ponad 134 mld zł. Łączne koszty obsługi świadczenia w latach 2016–2020, czyli od początku funkcjonowania programu, wyniosły przeszło 1,6 mld zł.(PAP)

Karolina Kropiwiec
kkr/ joz/